ترک عادت موجب مرض است!
با سلام و تبریک سال نو میلادی خدمت همۀ سروران گرامی و خوانندگان فهیم مهرگان.
امیدوارم که سال نو برای همۀ ما سالی سرشار از سلامتی تن و روان باشد، چرا که
سلامتی تن و روان سلامتی جامعه را نیز به همراه خواهد داشت.
بسیاری از ضرب‌المثل‌ها، اشعار، سخنان حکیمان و شاعران
قدیم، نقل قول‌های به ارث رسیده از پدران و مادران، و حتی برخی از گفته‌های کوچه‌بازاری
عامۀ مردم، دارای مفاهیم عمیقی هستند که بسیاری از ما به آنها توجه نمی‌کنیم و
تنها از روی عادت آنها را به‌کار می‌بریم. این عدم توجه یا به دلیل بی‌دقتی ماست و
یا اینکه به مرور زمان، شکل و کاربرد آنها تغییر یافته است. بسیار به‌جاست که دست‌اندرکاران
فرهنگ و اهل فن پژوهش‌هایی در این زمینه انجام دهند و ضمن گَردزُدایی از این
واژگان و انجام تحقیقاتی در مورد ریشه‌ها و علل پیدایش این واژگان، آنها را در
مجموعه‌هایی مکتوب و کاربردی در اختیار عموم قراردهند. البته زنده‌یاد احمد شاملو
با گردآوری بسیاری از این واژگان، مجموعۀ ارزشمند "کتاب کوچه" را تهیه
نمود که در نوع خود بسیار ارزشمند و غنی است و جا دارد تا مورد توجه و استفادۀ
همگان قرار گیرد.
یکی از این اصطلاحات رایج که بسیاری آن را به درستی تعبیر نمی‌کنند و یا اصولاً
توجهی به مفهوم آن ندارند اصطلاح "ترک عادت موجب مرض است" می‌باشد.
بسیاری این اصطلاح را به این معنا به‌کار می‌برند که انگار شخص در انجام عادت بد
خود اصرار می‌ورزد و قصد ترک آن را ندارد. یا به اصطلاحِ عامیانه شخص
"مرض" دارد! این در حالی است که معنای این اصطلاح بسیار عمیق و علمی است
و در زمینه‌های مختلف نیز کاربرد دارد. از جمله در زمینه‌های پزشکی، روان‌شناسی، و
حتی مسائل اجتماعی، دینی و اعتقادی.
در اصل این اصطلاح به این معناست که ترک هر عادتی، موجب
بیماری و عدم سلامتی می‌گردد. ترک عادات شخصی موجب عدم سلامتی شخص، و ترک عادات
اجتماعی و اعتقادی نیز موجب عدم سلامتی
اجتماعی و روانی جامعه می‌گردد.
به‌عنوان مثالی ساده، در بسیاری از موارد دیده شده که افراد سیگاری که یک‌باره
کشیدن سیگار را ترک کرده‌اند، یا دچار بیماری‌های قلبی و یا سرطان ریه شده‌اند. هر
چند که در این زمینه تحقیقات جدی صورت نگرفته و این موضوع یک امر تأییدشدۀ پزشکی
به حساب نمی‌آید اما بسیار نزدیک به واقعیت است. بدن و ریه‌ای که به مدت طولاتی
عادت به دود سیگار داشته، خود را در برابر این پدیده آماده کرده است، و دور از
واقعیت نخواهد بود که ترک یک‌بارۀ آن موجبات عدم تعادل بدن و سلامتی فرد را فراهم
سازد. درست است که کشیدن سیگار هم در جای خود زیان‌آور است، اما هرچه هست، بدنِ
شخصِ معتاد در مقابل آن تا حدودی آبدیده شده و ترک ناگهانی آن، سیستم دفاعی بدن به‌ویژه
قلب و ریه‌ها را دچار اختلال می‌کند.
این امر در همۀ امور دیگر زندگی فردی و اجتماعی نیز صادق است. حتی ترک عادات سادۀ
روزانه نیز موجبات بیماری و عدم سلامتی فرد را فراهم می‌کند. البته این تعبیر به
معنای چسبیدن به عادات بدِ فردی و اجتماعی نیز نمی‌باشد، بلکه باید همواره در نظر
داشت که ترک هرگونه عادتی نیازمند گذشتِ زمان و تغییر تدریجی است. در بعضی موارد
به ویژه موارد اعتقادی و عادات سنتی با ریشه‌های مذهبی نیز، ترک یک‌بارۀ آنها سبب
عدم تعادل روانی فرد و جامعه می‌گردد. حال چه فرد به خودی خود تصمیم به ترک یک‌بارۀ
این عادات گرفته باشد، و چه جامعه تحت فشار و زور موجبات ترک این عادات را فراهم
نموده باشد. شاید این واژه به نوعی به معنای داشتن تعادل و توازن هم باشد. افراط و
تفریط، که در اصل همان عادت است، در هیچ موردی پسندیده و سودمند نیست.
امیدوارم در سال جدید میلادی همۀ ما سعی
در برقراری تعادل و توازن در زندگی فردی و اجتماعی خود داشته باشیم. اگر قرار است
تا ترک عادتی صورت بگیرد، بهتر است تا به تدریج باشد و نه یک‌باره، و اگر قرار است
که عادت جدیدی کسب کنیم آن نیز نیازمند تدریجی بودن و به اصطلاح آهسته و پیوسته
پیمودن است نه یک‌شبه به آن دست یافتن.
یکی دیگر از عاداتی که به‌جاست بیشتر به آن تأمل شود، تکرار تعارفاتِ معمول و بی‌ثمری
است که همۀ ما در مکالمات و مراودات روزانۀ خود از آنها استفاده می‌کنیم. احوال‌پرسی‌های
از روی عادت و نه از روی عشق و علاقه و تمایلات قلبی. سلام، چه طوری؟ خانواده چه‌طورند؟،
همگی سلامتید؟ برای شما آرزوی سال خوبی دارم و ... که معمولاً ده دقیقۀ اولیۀ
بسیاری از مکالمات ما ایرانی‌ها را به خود اختصاص می‌دهد بدون اینکه این تعارفات
از خواسته‌های قلبی ما باشند و تنها طبق عادت آنها را بر زبان جاری می‌کنیم و بس.
البته با توضیحاتی که در بالا دادم، ترک این عادت جزو استثناهاست و موجب هیچ مرضی
نمی‌شود!
بیایید حداقل یکی از عادت بد خود را در سال ترک، و آن را با یک عادت پسندیده
جایگزین کنیم.
اندک اندک به هم شود بسیار
دانه دانه اســـت غــلّه در انبار
شیخ اجل سعدی
با مهر و احترم
فرداد فرشته‌هوش |
|
