هُنر پرسش
سئوالهای پیچیده به سئوالاتی اطلاق میگردد که با زیرساختهای چندپرسشی، به شکل سئوالهای ساده ظاهر میشوند. برخی بهکارگیری سئوالات پیچیده را مغلطۀ چندپرسشی مینامند. این نوع سئوالها معمولاً مستلزم مصادره به مطلوب هستند، زیرا که در آنها درستی یا نادرستی موضوعی را که باید با بحث و استدلال ثابت گردد پیشاپیش فرض شده میگیرند. ارائۀ پاسخ مشخص و روشن به سئوالهای پیچیده، بدون پذیرش پیشفرضهای پرسشکننده کار بسیار دشواری است. معمولاً اینگونه سئوالات را از روی عمد بهکار میگیرند تا افراد غافل از موضوع را با زیرکی تمام به نوعی اقرار و اعترافِ آشکار وادار کنند. برای مثال اگر کسی از شما سئوال کند: "چه مدت است
که مصرف مواد مخدر را کنار گذاشتهاید؟" ممکن است قصد پرسشگر آن باشد که
با ترفندی شما را وادار به پذیرش این اتهام کند که سابقاً مواد مخدر مصرف میکردهاید.
از آنجایی که مصرف مواد مخدر موضوعی است که نیاز به اثبات دارد. سزاوار بود که فرد
پرسشگر سه سئوال سادۀ زیر را میپرسید که به طور ضمنی در سئوال بالا گنجانده شده است. اما پاسخ دادن به بعضی از سئوالهای پیچیده به این آسانی نیست. برای مثال اگر کسی بپرسد: "آیا شما قصد دارید رفتار بچهگانۀ خود را همچنان ادامه دهید؟" تقریباً ناممکن است که بتوان جواب مختصری برای آن مشخص کرد بیآنکه آدم بپذیرد رفتارش مانند بچهها بوده و هم اکنون نیز همان حرکات بچهگانه را از خود بروز میدهد. و یا اینکه اگر کسی سئوال کند: "آیا شما تصدیق خواهید کرد که باید هر روز دستکم نیم ساعت به کارهای خانه بپردازید؟" در اینجا نیز تقریباً امکان ندارد که بتوان جواب کوتاهی برای این سئوال در نظر گرفت بدون اینکه شخص بپذیرد باید هر روز دستکم نیم ساعت به کارهای خانه بپردازید. و اما این که پرسشکننده در هر دو سئوال بالا احتمالاً دست به دوگانگی کاذب زده است. یعنی اینکه فقط دو امکان را مطرح کرده و بر امکانهای دیگر چشم فروبسته است. در سئوالهای بالا گزینههای دیگری نیز میتوانست وجود داشته باشد که ذکری از آنها به میان نیامده است. اگر پاسخ شما این باشد که: "من کاری نکردهام و بنابراین نمیتوانم رفتاری همچون رفتار بچهها را ادامه دهم." و یا اینکه در مورد سئوال دوم بگویید: "من قبول نخواهم کرد که باید دستکم نیم ساعت از روز را صرف انجام کارهای خانه کنم." به نظر میآید که در پاسخگویی پرچانگی کرده باشید. اما اگر شما پرسشهایی که زیرساخت سئوالهای مورد بحث را ساختهاند به طور جداجدا پاسخ دهید، احتمالاً پی خواهید برد که با زیرکی وادار شدهاید که با پیشفرضهای سئوالکننده موافقت ضمنی بکنید. سئوالهای پیچیده را نباید با سئوالهای خط دهنده یا القاکنندۀ پاسخ یکی گرفت. آنها با هم تفاوت دارند، هرچند که بعضی از سئوالهای خط دهنده پرسشهای پیچیدهای نیز هستند. سئوالهای خط دهنده، پرسشهایی میباشند که پاسخ مورد نظر را به شخص سئوال شونده تلقین میکنند. این گونه سئوالها در گفتوگوهای عادی بیهیچ اشکالی بهکار میروند اما در هر حال کاربرد آنها در محاکم قضایی مجاز نیست. |