حقایق تاریخی

با سلام

یکی از مشکلات و دغدغه‌های سردبیری هر نشریه این است که هر ماه باید کلی فکر کرد تا موضوعی مناسب برای ستونِ "سخن سردبیر" پیدا کرد. اینکه گفتم "یکی" از مشکلات، به این خاطر است که واقعاً بسیاری از مسائل پیچیدۀ اجتماعیِ دیگر نیز شما را درگیر خواهند نمود، اما اجازه بدهید که در این فرصت کوتاه به فهرست‌کردن مشکلاتِ شیرین این حرفه نپردازم. و صد البته موضوعات فراوانی وجود دارند که می‌توان ساعت‌ها در بارۀ آنها صحبت نمود و نوشت. ولی آیا این موضوعات ارزش نوشتن و خواندن برای دیگران را هم دارند یا نه، خود سئوالی است که مطمئن هستم همۀ شما پاسخ آن را می‌دانید.

البته بسیاری از نشریاتِ محترم، تنها دغدغه‌‌شان گرفتن آگهی‌های تبلیعاتی است و مجالی در این وادی برای آنان باقی نمی‌ماند. و اما من، به ویژه بعد از آشنایی و دیدار حضوری با اساتیدی چون پروفسور رضا، دکتر باستانی پاریزی، دکتر اسلامی نُدوشن، و آشنایی بیشتر و بهتر با اندیشه‌های این بزرگان دارای وسواسی مضاعف در نگارش شده‌ام.

به هر جهت برکتِ حضور این عزیزان در مهرگان تا حدودی در ساختار همیشگی مهرگان تأثیرگذار بوده و با وجودِ گذشتِ سه شماره، همچنان تبعاتِ مثبت آن را در مهرگان مشاهده می‌فرمایید. همان‌طور که متوجه شده‌اید، از شمارۀ 15 مهرگان، که ویژه‌نامۀ پروفسور فضل‌الله رضا به چاپ رسید، تا به امروز ساختار همیشگی مهرگان قدری دچار تغییر و تحول گردیده است. در برخی از شماره‌های اخیر، بخش‌های ثابت و همیشگی مهرگان از قبیل "کُنج مهرگان"، "پرونده" و ... را نداشتیم. در برخی از شماره‌ها نیز این بخش‌ها جای خود را به بخش‌های دیگری دادند که به نوعی از اهمیت بیشتری برخوردار بودند. همان‌طور که در این شماره نیز ملاحظه می‌کنید، به جای بخشِ "کُنج مهرگان" که معمولاً به گفت‌وگوی مهرگان با چهره‌های مختلف اجتماعی و یا فرهنگی می‌پردازد، متن سخنرانی دکتر باستانی پاریزی و دکتر اسلامی نُدوشن در مراسم 11 جون مهرگان را در بخشِ "مهرگان اجتماعی" آورده‌ایم. و به گمانم تا یکی دو شمارۀ دیگر نیز به این روال ادامه خواهیم داد که امیدوارم باعث ملالِ خاطر خوانندگان فهیم مهرگان واقع نگردد.

به نظر بنده نکات ارزشمندی که این عزیزان مطرح نموده‌اند بسیار مهم است. به خصوص مطالب مهم، ارزشمند و تاریخی دکتر باستانی پاریزی که حاوی نکات ویژه‌ای در مورد تاریخچۀ تأسیس دانشگاه تهران و برخی از حوادث آن دوران بود که در کمتر کتاب و مقاله‌ای به چشم می‌خورد. متن این سخنرانی در همین شماره از مهرگان تقدیم حضور شما خوانندگان می‌گردد. مطالعۀ این متن تاریخی را به همۀ دوستان عزیز توصیه می‌کنم.

به قول یکی از دوستان تیزبین و نکته‌سنجم، دکتر بامداد یاحقی که طبق معمول از حامیان معنوی مهرگان بوده و هست و این روزها نیز در تورنتو به سر ‌می‌برد، دکتر باستانی پاریزی در این ماجرای تاریخی اسمی از پروفسور محمود حسابی به میان نمی‌آورند. و این در حالی است که بسیاری از مراجع و نوشته‌های اینترنتی به نوعی پروفسور حسابی را تأثیرگذارترین فرد در تأسیس دانشگاه تهران می‌دانند. این نکته جای تأمل بسیار دارد چرا که چنانچه پروفسور حسابی طرح تأسیس دانشگاه تهران را در سال 1307 خورشیدی پیشنهاد کرده بود، تقریباً محال بود که رضا شاه از آن بی‌خبر مانده باشد و در دیدارش از دانشگاهی در ترکیه (رجوع شود به متن سخنرانی دکتر باستانی پاریزی در همین شماره از مهرگان) "در پاسخ به این سئوال که شما در ایران چه دارید، نمی‌توانست بگوید که دانشگاه داریم".
 
البته بنده قصد تأیید و یا نفی هیچ واقعۀ تاریخی را ندارم و امیدوارم که افراد پیشکسوت‌تر و کسانی که به این ماجراهای تاریخی نزدیک‌تر بوده‌اند نور بیشتری بر این حقایق بتابانند. شما خوانندۀ عزیز چنانچه پیشنهاد و یا خاطره‌ای در این زمینه دارید می‌توانید آن را با خوانندگان مهرگان به اشتراک بگذارید.  

متأسفانه حقایق تاریخی همواره آن طور که باید و شاید ثبت نشده و به نسل‌های بعدی منتقل نمی‌گردند. همواره عوامل جانبی فراوانی در ثبت وقایع و حوادث تاریخی تأثیرگذارند. در هرشکل از برکات برگزاری چنین همایش‌هایی این است که پای صحبت بزرگان بی‌ریا و خالصی مانند این عزیزان می‌نشینی و از حقایق تاریخی دوران معاصر خود اطلاعات دست‌اولی کسب می‌کنی. این دیگر وظیفۀ نسل خواب‌آلود امروزی است که بیدار گردد و به خود آید. به قول معروف "چون به خود آیی به خدایی رسی، به خود آ".    

در ضمن این مژده و نوید را به همۀ خوانندگان مهرگان بدهم که به زودی مهرگان دیدار و گفت‌وگو‌های ویژه‌ای با چند تن از اساتید گرانمایه و ارزشمند ایران خواهد داشت که در شماره‌های آینده تقدیم حضورتان خواهند گردید. از جملۀ این استادان گرانقدر دکتر محمدرضا باطنی از زبان‌شناسان وارسته و پیشکسوت ایران است. منتظر اطلاعات تکمیلی در این زمینه باشید.