مولف و
مترجم جاودانه
پرویز شهریاری
به مناسبت هشتاد و پنجمین سال تولدش / گردآوری و ویرایش از مهرگان
پرويز شهرياری، ریاضی‌دان، معلم، مترجم و مولف بیش از
110 جلد کتاب، فعال سیاسی، سردبیر چندین نشریۀ معتبر علمی و اجتماعی است، که در دوم
آذر ماه 1305 خورشیدی در محلۀ دولت‌خانۀ شهر کرمان، در
خانواده‌ای فقیر و زرتشتی دیده به جهان گشود.
کمتر کسی است که نام و آوازۀ پرویز شهریاری را به واسطۀ خدمات و تالیفات ارزنده‌اش
به ویژه در زمینه‌های علمی و ریاضی نشنیده باشد. پرویز شهریاری با وجودِ نداشتن
تحصیلات بالای دانشگاهی (مقطع دکترا)، از بسیاری از هم‌رده‌های خود سرشناس‌تر و
دارای تالیفات متنوع‌تر و بیشتری است. پرویز شهریاری همواره در راه اعتلای علمی
ایران و ایرانی تلاش نمود و در حال حاضر نیز با وجود کهولت سن هم‌چنان به ادای این
فریضۀ مقدس که بخشی جدا ناپذیر از شخصیت وجودی او گردیده است، می‌پردازد.
پرویز شهریاری در خانواده‌ای بسیار فقیر به دنیا آمد و
پرورش یافت. هر چند که این فقر تنها از نظر مادی بود و نه عاطفی. نام پدر پرویز
شهریاری، شهریار و نام مادرش گلستان بود. علی‌رغم فقر و مشکلات
عدیدۀ مالی، خانوادۀ وی به خصوص مادرش بسیار تلاش کرد تا همۀ فرزندانش به تحصیل ادامه
دهند. خود پرویز شهریاری در مصاحبه‌ای با فرج‌الله صبا در این زمینه می‌گوید:
"با همۀ اين‌ها اين واقعيت را که همۀ ما توانستيم به تحصيل خود ادامه دهيم،
مديون روشن‌بينی و فداکاری مادرمان هستيم. بارها تاجرهايی از کرمان و بم برای
دکان-شاگردی و خانه-شاگردی به سراغ من آمدند؛ من در دل راضی نبودم و مادرم هم در
مقابل آنها مقاومت کرد. او می‌گفت "تا جايی که لازم است جان می‌کنم ولی
اجازه نمی‌دهم بچه‌هايم درس‌شان را رها کنند."."
پدر پرویز شهریاری نیز که به کار دهقانی در زمین یکی از خویشاوندان خود اشتغال
داشت پس از بیرون آمدن از کار دهقانی به ناچار در کارخانۀ ریسندگی خورشید
که در نزدیکی محل سکونت آنها قرار داشت مشغول به کار شد. پرویز شهریاری در این
مورد در بخش سخن روز شمارۀ 289 مجلۀ چیستا می‌گوید: "پدرم که نزد خویش ما کار
می‌کرد پس از بیرون آمدن از دهقانی که کار و حرفۀ اصلی او بود، به ناچار به
کارخانۀ خورشید رفت و از فضای باز و فرح‌بخش روستا به سالن کارخانۀ خورشید که
فضایی گرفته و پرگرد و غبار بود، رفت. پدرم مردی بسیار زحمت‌کش بود و در روزهای
تعطیل و بی‌کاری باز هم برای کسب درآمدی مختصر، کار می‌کرد. من هم اغلب همراه او
بودم." او همچنین می‌افزاید: "پدرم در کارخانۀ خورشید کار می‌کرد و من
شب‌ها برای او غذا می‌بردم. من 10 تا 12 سال داشتم. آن روزها کرمان آرام بود و کسی
مزاحم من نمی‌شد."
در همین شماره از مجلۀ چیستا پرویز شهریاری در مورد مرگ پدرش چنین توضیح می‌دهد:
"یک روز عصر پدرم با حالتی نزار به خانه آمد و گفت که مریض شده‌ام و رفت و
خوابید. در کرمان آن روز، دکتری نبود. چند پزشک مجاز، یعنی پزشک‌هایی که در اثر
تجربه خود را پزشک می‌نامیدند همۀ کارها را در دست داشتند و اغلب هم اشتباه می‌کردند.
یکی از همین پزشکان مجاز در کارخانۀ خورشید بود و داروی عوضی به پدرم داده بود و
همین وضع بود که او را کشت. من کلاس ششم بودم. وقتی از مدرسه آمدم به سراغ پدرم
رفتم. او گفت بنشین پسرم با تو کار دارم. ولی مادرم گفت برو چند عدد نان بگیر و
برگرد ببین پدرت با تو چه کار دارد. ... و من وقتی برگشتم پدرم مرده بود. هنوز با
خود فکر می‌کنم، پدر چه کار با من داشت؟"
پس از مرگ پدرش، مادرش برای آن که چرخ زندگی بگردد در کارخانۀ نخ‌ريسی مشغول به
کار شد اما دست‌مزد او کفاف مخارج زندگی را نمی‌داد. پرويز برای اين‌که مقداری از
هزينه‌های زندگی را تأمين کند به کارگری، گاوچرانی و خرمن‌کوبی پرداخت و بدين گونه
تا سال سوم دبيرستان درس خواند و در سال 1323 از دانشسرای مقدماتی کرمان فارغ
التحصيل گرديد. وی پس از فراغت از تحصيل در دانشسرای مقدماتی کرمان، به تهران آمد
و در رشتۀ رياضی دانشکدۀ علوم ثبت‌نام کرد و هم‌زمان در کلاس‌های شبانه به تدريس
پرداخت. وی در سال 1332 و در رشتۀ ریاضی از دانشکدۀ علوم دانشگاه تهران و دانشسرای
عالی فارغ‌التحصیل شد. یک سال در شیراز معلم بود و پس از آن مجدداً به تهران
آمد.
پرویز شهریاری که رنج کشیدۀ طبقات محروم جامعه بود، در دوران پر التهاب سال‌های
1320 به سیاست روی آورد و گرایشات چپ و مارکسیستی پیدا کرد. در سال 1324 و در سن
19 سالگی به عضویت حزب تودۀ ایران پذیرفته شد. پس از بهمن ماه 1327 و سوء
قصد به جان محمدرضا پهلوی موجی از دستگیری‌ها آغاز شد و پرویز شهریاری که
عضو حوزه‌ای به مسئولیت احسان طبری بود برای اولین بار در فروردین 1328
دستگیر شد و به زندان افتاد. وی پس از آن بارها در دوران حکومت محمدرضا شاه پهلوی
و حتی پس از انقلاب سال 1357 ایران به زندان افتاد. وی در زندان نیز دست از
مطالعه و یادگیری بر نداشت، شروع به آموختن زبان روسی کرد و دست به تأليف و ترجمه
زد.
پرویز شهریاری در ابتدا به عنوان معلمی شناخته شد که به تاليف کتاب‌های رياضی دست
می‌زد. اما پس از آن او به عنوان معلمی شهره شد که به تاسيس دبيرستان‌های مهم و
نمونه در تهران پرداخت. تاسيس دبيرستان خوارزمی (1339) مدرسۀ دخترانۀ
مرجان (1340) و مدرسه عالی علوم اراک (1353) از کارهای مشهور اوست. وی بعدها
دبيرستان خوارزمی را به گروه فرهنگی خوارزمی بدل کرد که اولین کلاس‌های
کنکور در ایران بود و مدرسۀ مرجان را به گروه فرهنگی مرجان. (1350)
در زندگی پرويز شهرياری همواره علاقه به انتشارات و کارهای مطبوعاتی وجود داشت و
هنوز هم وجود دارد. در سال 1342 هم‌زمان با تدريس در دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران، وی
به تأسيس انتشارات خوارزمی اقدام کرد که بعدها يکی از بهترين انتشاراتی‌های
کشور شد. وی همچنین انتشارات توکا را در سال 1353 تاسیس نمود که بعدها نام
پنجمین فرزندش شد.
ماهنامۀ علمی سخن علمی، ماهنامۀ اندیشه، هفته‌نامۀ وهومن، مجلۀ
آشتی با ریاضیات، نشریۀ آشنایی با دانش، ماهنامۀ دانش و مردم،
مجلۀ چیستا که هنوز هم انتشار می‌یابد از جمله کارهای انتشاراتی پرویز
شهریاری است.
وی مولف و مترجم صدها کتاب علمی و آموزشی در سطوح مختلف
دبیرستانی و دانشگاهی است و در طی سالیان سال، اغلب کتاب‌های او به عنوان کتاب‌های
مرجع مورد استفادۀ میلیون‌ها دانش‌پژوه قرار گرفته است.
بنیاد فرهنگی پرویز شهریاری که بنیادی فرهنگی، غیر انتفاعی و غیر تجاری است
در سال 1384 در تهران به ثبت رسید. نخستین سرمایۀ اولیه و ارزندۀ این بنیاد کتابخانۀ بزرگ استاد پرویز شهریاری است که با بیش از چهل
هزار جلد کتاب در اختیار بنیاد گذاشته شده تا پس از فراهم آوردن جایی در خور،
کتابخانه و موزهٔ وابسته به آن برپا شود.
از اهداف اولیۀ این بنیاد عبارتند از:
- کوشش در گسترش فرهنگ ایرانی و شناساندن
آن از راه گردآوری نوشته‌ها و گفتارهای دانشمندان ایرانی و دانشمندان کشورهای دیگر
و برگردان نوشته‌های آنان به زبان فارسی.
- بررسی و پژوهش در فرهنگ ویژۀ کشورهای دیگر و برگردان و بازگویی کارهای فرهنگی و
هنری سزاوار و هماهنگ با فرهنگ ایرانی.
- تهیه و انتشار زندگی‌نامه‌های اندیشمندانی که در پیشرفت فرهنگ و تمدن ایرانی تلاش
نموده‌اند.
تا کنون دانشگاه‌ها و موسسات مختلفی از خدمات
ارزندۀ پرویز شهریاری قدردانی به عمل آورده‌اند و دانشگاه کرمان نیز به وی مدرک
دکترای افتخاری اعطا نموده است هرچند که پرویز شهریاری نیازی به این القاب بیهوده
ندارد.
کتاب‌هايی چند در بزرگداشت پرويز شهرياری نیز منتشر شده است. معروف‌ترين آنها "ارج
نامۀ شهرياری" است که به کوشش محسن باقرزاده توسط انتشارات توس
منتشر شده است.
مهرگان به نوبۀ خود برای این استاد ارزنده و سخت‌کوش ایرانی خواهان سلامتی و طول
عمر بیشتر است و هشتاد و پنجمین سال تولد ایشان را خدمت همۀ فرهنگ دوستان ایران
تبریک عرض می‌کند. |
|
