فرزندم دروغ می گوید
شهرزاد شهریاری

دروغ گفتن و پنهان واقعیّت ازجمله رفتارهایی است که ما انسان‌ها ازاطرافیان خود می‌آموزیم. به عبارت دیگر، دروغ گفتن یک غریزۀ ذاتی نیست. بچّه‌ها دروغ گفتن را از بزرگترهای خود می‌آموزند. اغلب مادرها و پدرها مایلند که فرزندانشان انسان‌های درستکار و راستگویی بار بیایند و هیچوقت دروغ نگویند. آنها بارها به فرزندان خود توصیه می‌کنند که دروغ‌گویی عمل ناپسندیده‌ای است و باید از آن پرهیز شود. امّا زمانی که به رفتار همین افراد نگاه می‌کنیم، می بینیم که خودشان در طول روز دروغ‌های متعدّدی به دیگران می‌گویند. بچّه‌ها رفتار خود را با سرمشق گرفتن و تقلید کردن می‌آموزند و نه نصیحت شنیدن. کودکان تمام رفتارهای غیرغریزی خود را از بزرگترهای خود می‌آموزند. دروغ گفتن یکی ازهمین رفتارهای غیرغریزی است. اگر مایل هستید که فرزند شما انسان راستگویی به بار بیاید توصیه‌های زیر را به کار ببرید:

1. هرگز به او دروغ نگویید
بارها درمغازه‌ها شاهد بچّه‌هایی بوده‌ایم که با جیغ و گریه از مادر و پدر خود می‌خواهند که چیزی را برای او بخرند. بعضی از والدین برای این که از این مهلکه نجات پیدا کنند، دروغ‌های ساده‌ای به او می‌گویند مانند: "ﭘول ندارم" یا "این خوراکی بد مزّه است". مطمئن باشید که این بچّه می‌داند که در کیف مامان و بابا پول به اندازۀ کافی هست و آن خوراکی بسیار خوشمزه می‌باشد. به عبارت دیگر، مامان و بابا دروغ می‌گویند. پس دروغ گفتن باید عمل پسندیده‌ای باشد. اگر یک بچّه در محیطی بزرگ شود که در آن هیچ وقت شاهد دروغ گفتن بزرگ‌ترها نباشد، او نیز هرگز با واژه‌ای به نام دروغ آشنا نمی‌شود و دروغ نخواهد گفت. امّا زمانی که یک کودک شاهد دروغ گفتن بزرگترها به یکدیگر می‌شود، مایل است که این رفتار را امتحان کند.

2. هیچ‌وقت درحضورفرزند خود دروغ نگویید
والدین اغلب فراموش می‌کنند که کودکشان تمام رفتار آن‌ها را زیر نظر دارد و می‌آموزد. مادر یا پدری را مجسم کنید که به محل کار خود تلفن می‌کند و به دروغ می‌گوید که مریض است و امروز نمی‌تواند به سر کار برود. فرزند او شاهد این صحبت تلفنی است و زمانی که می‌بیند مامان یا بابا اصلاً مریض نیست، دروغ گفتن را یاد می‌گیرد.  

3. هرگز از فرزند خود نخواهید که برای شما به کسی دروغ بگوید
مثلاً از او نخواهید که تلفن را بردارد و بگوید پدرم منزل نیست. کودک فرق بین دروغ مصلحت آمیز و سایر دروغ‌ها را درک نمی‌کند. او متوجّه نمی‌شود که چون بابا سردرد دارد و شخص پای تلفن آدم پرحرفی است، مجبور به گفتن این دروغ مصلحت‌آمیز شده است. برای او دروغ، دروغ است. 

4. هیچ‌وقت دروغ گفتن فرزند خود را تشویق نکنید
فراموش نکنید که بچّه‌ها اوّلین دروغ خود را به بزرگترهای خود می‌گویند تا عکس‌العمل آنها را ببینند. بنابراین، برای اوّلین بار با دروغ‌های ساده و چه بسا خنده‌داری شروع می‌کنند. برای مثال زمانی که از بچّه میﭘرسیم عروسکش را کجا گذاشته است، ﭘاسخ می‌دهد: "آقا سوسکه برداشت". در این زمان، این کودک با دقّت منتظر عکس‌العمل بزرگ‌ترها درقبال اوّلین دروغ خود است. اغلب عکس‌العمل بزرگترها درقبال چنین دروغ‌های ساده و خنده‌داری، خنده و تشویق است. از بچّه می‌خواهند تا جواب خود را دوباره تکرار کند تا دیگران هم بشنوند. دراین زمان کودک با دیدن خنده و تشویق بزرگترها می‌آموزد که دروغ گفتن عمل ﭘسندیده‌ای است و به تکرار آن میﭘردازد. به مرور دروغ‌های سادۀ او به دروغ‌های جدّی‌تر تبدیل ‌شده تا جایی که به یکی از رفتارهای ماندنی او تبدیل می‌شود.

هر قدر که این اوّلین دروغ بامزه و خنده‌دار باشد، به آن نخندید. ازاین لحظۀ طلایی که عکس‌العمل شما می‌تواند مهر همیشگی رد یا تایید بر این رفتار ناپسند بزند، استفاده کنید. به فرزند خود بگویید که دروغ او را نمی‌پسندید. به قول سعدی:

سرِ چشمه شاید گرفتن به بیل       چو ﭘُر شد، نشاید گذشتن به پیل

www.shahrzadtherapy.com

شهرزاد شهریاری

B. Sc. Psych, MSW, RSW

لیسانس روانشناسی ازدانشگاه تورنتو

فوق لیسانس مددکاری از دانشگاه لوریر واترلو

زیر نظر انجمن مددکاران انتاریو به شماره ثبت: 816781