مقدمه
از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر
یادگاری که در این گنبد دوار بماند
زنهار! اگر به مامن پرواز و احتیاط،
از عشق تنها طالب کامید و آرام،
پس برهنگی خود بپوشید و پای از خرمن عشق واکشید.
جبران خلیل جبران
همانطور که می دانید در بیشترکشورهای غربی و اروپایی 14 فوریه هر سال مصادف است با روز عاشقان و یا روز والنتاین
هر چند در بسیاری از کشورها سعی برآن است که به تبعیت از روز والنتاین این مراسم در تاریخ 14 فوریه برگزار گردد، جالب است بدانید برخی از کشورها نیز روز والنتاین مخصوص به خود را دارند.
چینی ها روز والنتاین مخصوص به خود را دارند که مصادف است با هفتمین روز از هفتمین ماه تقویم قمری آنها. و به همین دلیل آنرا «شب هفت ها» یا The Night of Sevens می نامند.
کشور ژاپن و کره نیز روز والنتاین مخصوص به خود را دارند.
در کشور برزیل چیزی به نام روز والنتاین وجود ندارد. و در عوض روز 12 ماه جون هر سال را به عنوان روز دوست پسر دوست دختر و یا Dia dos Namorados جشن می گیرند.
در کشور کلمبیا نیز به جای روز والنتاین سومین جمعه و شنبه ماه سپتامبر هر سال را به عنوان روز «عشق و دوستی» جشن می گیرند.
در کشور مکزیک مراسمی شبیه به آنچه در کشور کلمبیا بر گزار می شود، برگزار می گردد ولی تاریخ آن دقیقا مصادف با روز والنتاین یعنی 14 فوریه است.
و اما در ایران باستان روز «سپندار مذگان» و یا «اسفندار مذگان» موسوم به روز عشق بود که در تقویم جدید ایرانی این روز مطابق با روز 29 ماه بهمن می باشد. یعنی تنها 3 روز بعد از تاریخ روز والنتاین غربی.
در مقایسه با تاریخچه روز والنتاین در کشورهای مختلف به نظر می رسد که روز عشق چینی ها و ایرانیان به ترتیب از قدمت بیشتری برخوردار هستد.
تاریخچه روز والنتاین
در مورد تاریخچه روز والنتاین روایت های متعددی وجود دارد. هر چند که روایت زیر معتبر ترین آنها به شمار می آید.
بر طبق اطلاعات موجود، در قرن سوم ميلادي كه مطابق مي شود با اوايل امپراطوري ساساني در ايران، در روم باستان فرمانروايي بوده است بنام كلوديوس دوم. كلوديوس عقايد عجيبي داشته است از جمله اينكه سربازي خوب خواهد جنگيد كه مجرد باشد. از اين رو ازدواج را براي سربازان امپراطوري روم قدغن مي كند. كلوديوس به قدري بي رحم وفرمانش به اندازه اي قاطع بود كه هيچ كس جرات كمك به ازدواج سربازان را نداشت.
اما كشيشي به نام والنتيوس (والنتاين)، مخفيانه عقد سربازان رومي را با دختران محبوبشان جاري مي كرد.
كلوديوس دوم از اين جريان خبردار مي شود و دستور مي دهد كه والنتاين را به زندان بيندازند. والنتاين در زندان عاشق دختر زندانبان مي شود .سرانجام كشيش به جرم جاري كردن عقد عشاق، با قلبي عاشق اعدام مي شود... بنابراين او را به عنوان فدايي وشهيد راه عشق مي دانند و از آن زمان نهاد و سمبلي مي شود براي عشق!
تاریخچه سپندار مذگان در ایران باستان
همانطور که اشاره شد در ایران باستان نیز روز «سپندار مذگان» و یا «اسفندار مذگان» موسوم به روز عشق بود که در تقویم جدید ایرانی این روز مطابق با روز 29 ماه بهمن می باشد. یعنی تنها 3 روز بعد از تاریخ روز والنتاین غربی.
سپندارمذ یکی ازامشاسپندان جاودانی مونث است. او مظهر پاکی، فروتنی، محبت، عشق، خلوص و پارسایی اهورا مزدا است و در عالم مادی نگهبانی زمین و زنان نیک، با اوست.
فلسفه بزرگداشتن اين روز به عنوان «روز عشق» به اين صورت بوده است كه در ايران باستان هر ماه را سي روز حساب مي كردند و علاوه بر اينكه ماه ها اسم داشتند، هريك از روزهاي ماه نيز يك نام داشتند.
بعنوان مثال روز اول «روز اهورا مزدا»، روز دوم، روز بهمن ( سلامت، انديشه) كه نخستين صفت خداوند است، روز سوم ارديبهشت يعني «بهترين راستي و پاكي» كه باز از صفات خداوند است، روز چهارم شهريور يعني «شاهي و فرمانروايي آرماني» كه خاص خداوند است و روز پنجم «سپندار مذ» بوده است.
سپندار مذ لقب ملي زمين است. يعني گستراننده، مقدس، فروتن.
زمين نماد عشق است چون با فروتني، تواضع و گذشت به همه عشق مي ورزد. زشت و زيبا را به يك چشم مي نگرد و همه را چون مادري در دامان پر مهر خود امان مي دهد. به همين دليل در فرهنگ باستان اسپندار مذگان را بعنوان نماد عشق مي پنداشتند.
در هر ماه، يك بار، نام روز و ماه يكي مي شده است كه در همان روز كه نامش با نام ماه مقارن مي شد، جشني ترتيب مي دادند متناسب با نام آن روز و ماه. مثلا شانزدهمين روز هر ماه مهر نام داشت و كه در ماه مهر، «مهرگان» لقب مي گرفت. همين طور روز پنجم هر ماه سپندار مذ يا اسفندار مذ نام داشت كه در ماه دوازدهم سال كه آن هم اسفندار مذ نام داشت، جشني با همين عنوان مي گرفتند.
سپندار مذگان جشن زمين و گرامي داشت عشق است كه هر دو در كنار هم معنا پيدا مي كردند.
در اين روز مردان به همسران خود با محبت هديه مي دادند و زنان و دختران را بر تخت شاهي نشانده، به آنها هديه داده و از آنها اطاعت مي كردند.
هر چند که این بدین معنا نیست که در دیگر روزهای سال مردان به همسران خود بی توجهی می نمودند.
تاریخچه روز والنتاین چینی ها
در فرهنگ چین باستان نیز مناسبت مشابهی مانند روز والنتاین وجود دارد. کویی شی Qi Xi یا «شب هفت ها» چیزی است که از آن به عنوان روز عشق چینی ها یاد می شود. و آن مصادف است با هفتمین روز از هفتمین ماه سال در تقویم قمری آنها. در این روز مرسوم است که دختران جوان هنرهای محلی خود را به نمایش گذاشته و آرزوی همدم و شوهری خوب می کنند. این روز همچنان موسوم است به «تولد هفتمین خواهر» The Seventh Sister›s Birthday و یا «شب مهارت ها» Night of Skills .
در روز والنتاین چینی ها، کسانی که عاشق هستند به معابد رفته و برای رسیدن به عشق خود دعا می کنند. حتی افرادی که عاشق هم نیستند به این معابد رفته و از خدای خود خواستار یافتن بهترین عشق ها هستند.
روز والنتاین چینی ها به عنوان فستیوال دختران نیز نامیده می شود.
از زمان های بسیار دور دختران چینی خواستار یاد گیری یکی از هنر های دستی، از قبیل بافندگی بودند. مهارت در بافندگی یکی از لازمه های سعادت زندگی فامیلی آنها به شمار می آید. در این شب دختران مجرد برای ستاره بافنده یا Weaving Maid دعا کرده و خواستار آنند که هوش و ذکاوت بیشتری پیدا کنند. همچنین در این شب، دختران آزمایشی را انجام می دهند. بدین شکل که یک سوزن را بر سطح آب قرار می دهند و چنانچه سوزن در آب فرو نرود بدین معناست که آن دختر به اندازه کافی هوش و ذکاوت داشته و آماده تشکیل خانواده است.
در این شب دختران می توانند هر آرزویی بکنند هرچند که تنها یکی از آرزوهایشان بر آورده خواهد شد.
در برخی از ایالات چین، مردم معتقدند که در این شب تزئین شاخ گاو با گل، آنها را از بلایای طبیعی مصون می دارد.
در شب روز والنتاین زنان موهای خود را شسته و به آن درخشش خاصی می دهند. همچنین دختران طناب های پنج رنگی که در مراسم فستیوال «قایق اژدها» Dragon boat festival بافته شده را در این شب به سقف خانه های خود انداخته تا زاغ ها از آن جهت ساختن پل استفاده کنند.
افسانه روز والنتاین چینی ها
در آسمان شب آخرین روز های تابستان، ستاره های کرکس پرنده Altair و کرکس نشسته Vega در بالاترین نقطه خود در آسمان قرار می گیرند و چینی ها افسانه زیبای زیر را روایت می کنند که نسخه های متعددی از آن وجود دارد.
بر حسب تصادف گاوچران جوانی به نام «نئو لانگ» Niu Lang هفت پری fairy که همه با هم خواهر بودند را در حال شستشو در دریاچه ای می بیند .نئولانگ به ترغیب همراه و همدم نابکار خود، گاو نر Ox، جامه های این هفت پری را می دزدد و در گوشه ای به انتظار می نشیند تا ببیند چه اتفاقی خواهد افتاد.
پری ها، جوانترین و زیباترین خواهر خود یعنی «جی نئو» Zhi Nu را مامور می کنند که از آب بیرون رفته و به جستجوی لباس هایشان بپردازد. و او نیز چنین می کند.
( Zhi Nu بر گرفته از دختر بافنده و یا ستاره Vega می باشد.)
از آنجایی که نئو لانگ بدن لخت جی نئو را دیده بود، جی نئو ناچار شد که به درخواست ازدواج نئو لانگ تن در دهد. از قضای روزگار او همسری بی نظیر از آب در آمد و نئو لانگ نیز ثابت نمود که شوهری بی نظیر است. و بدین ترتیب این دو زندگی مشترک شادی را آغاز نمودند. تا اینکه الهه بهشت Goddess of Heaven و بر حسب برخی از روایات مادر جی نئو، با خبر شد که موجودی فانی با یکی از دختران پری بافنده ازدواج کرده. الهه بهشت به اجبار جی نئو را به وظیفه اصلی خود که همانا بافتن لباس های رنگارنگ بود می گمارد. چرا که به اعتقاد او ازدواج با موجودی فانی، در انجام وظائف محوله اش ایجاد اختلال می کند. و به همین خاطر الهه بهشت با استفاده از سنجاق سر خود رودخانه ای پهناور در آسمان می خراشد و این دو عاشق را برای همیشه از هم جدا می کند. و به همین دلیل است که ستاره های Altair و Vega توسط راه شیری Milk Way از هم جدا شده اند.
بدین ترتیب جی نئو باید برای همیشه در یک سمت این رودخانه بنشیند و با غم و اندوه فراوان به کار نساجی و بافتن خود بپردازد. و نئو لانگ نیز در
حالی که مشغول نگهداری از دو فرزند شان است، باید از راهی بسیار دور تنها نظاره گر جی نئو باشد.
اما تنها یک بار در سال تمامی زاغ های دنیا به حال این دو معشوق دور افتاده از هم ترحم کرده و به سوی بهشت پرواز می کنند تا پلی بین این دو ستاره ایجاد کنند و بدین وسیله این دو معشوق، تنها برای یک شب به دیدار هم نایل گردند. نام این پل در فرهنگ چین باستان چوی چیاو Que Qiao یا همان پل زاغ ها The Bridge of Magpies نامیده می شود.
به راستی پاس داری از عشق محدود به زمان، مکان و یا فرهنگ خاصی نمی باشد. هر روز روز عاشقان است اگر عاشق باشی. وسعت عشق می تواند فرا تر از عشق های ظاهری و پوشالین باشد. عشق به فرزند، عشق به میهن، عشق به کاری که در حال انجام آن هستیم، عشق به همنوع و بشریت و هزاران هزار مورد دیگر. و این همه و همه می توانند نمونه هایی باشند از عشقی پاک، که اگردر زندگی وجود داشته باشند به آن معنای تازه ای داده و سر منشاء نشاط و شادمانی می گردد.
ای عشـق همه بهانه از توست
من خاموشم این ترانه از توست
عاشق باشید
ترجمه، گردآوری و تالیف
فرداد فرشته هوش
بهمن ماه 1388
